Op 9 november vond het KVNM najaarssymposium plaats in Utrecht. Met het thema Muziek, Migratie en Oorlog vormde dit symposium een vervolg op het voorjaarssymposium, dat ook ging over muziek en migratie. Met zes presentaties werd het publiek meegenomen in de manieren waarop oorlog, migratie en muzikale uitwisseling met elkaar verbonden zijn, en van invloed zijn op muzikale tradities en identiteiten.

Het eerste gedeelte focuste zich op muziek en migratie in de tijd van de wereldoorlogen. De dag begon met Philomeen Lelieveldt die sprak over de Italiaanse violist en orkestleider Marcello Lanfredi. Zijn salonorkesten wisten in de interbellumjaren een breed publiek te trekken. Lelieveldt illustreerde hoe Lanfredi via een netwerk van componisten, filmmakers en zakenpartners zijn plek vond in de Nederlandse muziekscène. Het publiek kreeg zelfs een unieke geluidsopname te horen van Lanfredi’s orkest, de enige bekende opname van zijn muziek.

De tweede spreker, Désirée Staverman, deelde haar onderzoek naar de impact van Belgische muzikanten die tijdens de Eerste Wereldoorlog naar Nederland vluchtten. Ze belichtte vooral de zangeres Berthe Seroen en cellist Marix Loevensohn, die Frans en Belgisch repertoire introduceerden en ook veel interactie hadden met Nederlandse componisten. Staverman liet ook zien hoe Seroen in Nederland genoodzaakt was om zich opnieuw uit te vinden om publiek te winnen, en haar opera achtergrond inruilde voor kamermuziek.

Vervolgens sprak Primavera Driessen Gruber over Oostenrijkse musici die tijdens het interbellum en de Tweede Wereldoorlog naar Nederland kwamen. Zij toonde de diversiteit binnen deze groep en hun rol in de Nederlandse muziekwereld, waaronder het verzet tegen de Duitse bezetting. Haar onderzoek gaf inzicht in hoe migratie en culturele uitwisseling blijvende invloeden hadden op de naoorlogse Nederlandse muziekcultuur.

Na de lunchpauze vervolgde het programma in de middag met recentere onderwerpen. Zo bracht Marlies de Roos het publiek de jaren tachtig, waar het concert 'De Nacht van de Balkan' plaatsvond, een voorbeeld van hoe de Roemeense staat poogde een nationale muzikale identiteit uit te dragen. Bij deze uitvoering werd Roemeense Romani-muziek uitgevoerd door lautari en Nederlandse musici. De Roos liet zien hoe zulke evenementen enerzijds diversiteit vieren, maar anderzijds stereotypen versterkten. Met het concept van ‘lautari space’ bood zij een handreiking om dit te analyseren.

Iryna Fedun sprak vervolgens over de rol van Oekraïense volksmuziek in de huidige tijden van oorlog en migratie, in Oekraïne en Nederland. Oude volksliederen winnen nieuwe populariteit en verbinden Oekraïners over de hele wereld door gezamenlijke (online) performances op sociale media. Daarnaast liet Fedun aan de hand van vele muzikale voorbeelden zien dat, nu er een groeiende Oekraïense gemeenschap is in Nederland, muziek een middel is om identiteit te behouden, en tegelijkertijd interacties te hebben met Nederlandse culturen en tradities.

Het symposium werd afgesloten met een intrigerende keynote door Esther Marie Pauw. Deze bestond uit een filmvertoning van Nege fragmente uit ses Khoi’n psalm, met voorafgaand een introductie van Pauw. Deze Zuid-Afrikaanse film laat een geïmproviseerde uitvoering zien van de Nederlandse Geneefse psalmen. Binnen deze uitvoering worden traditionele Afrikaanse instrumenten tegenover de Westerse dwarsfluit geplaatst, en daarmee vormt deze muziek de dynamieken en het geweld van het koloniale verleden, alsook een reflectie op de hedendaagse repercussies en diversiteit in Zuid-Afrika.

Al met al een zeer geslaagd symposium met een verscheidenheid aan onderwerpen, en daarnaast veel interessante en inspirerende vragen en dialogen vanuit het publiek. Dank aan de zes sprekers en de organisatie!

Interesse in de evenementen van de KVNM? Houd dan de website of onze posts op Facebook en Instagram in de gaten!