Terugblik KVNM najaarsbijeenkomst 2023
Al vóór de pandemie lag er een plan voor een symposium over vrouwelijke componisten. Met de themamiddag ‘De vrouw in de muziek der Nederlanden: 250 jaar geschiedenis’ kon dit plan dankzij een geslaagde samenwerking met het Nederlands Muziek Instituut (NMI) en de Bibliotheek Den Haag alsnog worden gerealiseerd. In de fraaie ruimte van de Muziekverdieping van de Bibliotheek Den Haag introduceerde Philomeen Lelieveldt eerst de bezoekers in het werkveld van het NMI, waar zo’n 120 (op een totaal van 700) collecties zijn van vrouwen in de muziek. Lelieveldt refereerde onder meer aan de activiteiten van de (inmiddels opgeheven) Stichting Vrouw en Muziek die in de jaren ’80 door Ro van Hessen, Helen Metzelaar en zij zelf werd opgericht. Ook vestigde ze aandacht op een nu lopend project over pianiste en componiste Majoie Hajary (1921– 2017) in het kader van het in kaart brengen van Surinaamse vrouwen in de muziek.
Tijdens de eerste sessie (geleid door Eliane Fankhauser) presenteerden vervolgens twee jonge onderzoeksters. Musicologe Christine Debing liet zien hoe vijf vrouwelijke componisten een succesvolle inbreng hadden in het operalandschap in Brussel rond 1800. Vervolgens belichtte pianiste Anne Frijns door haar onderzochte componistes uit het archief van het Muziekcentrum van de Omroep, waarbij zij nader inging op Johanna Bordewijk Roepman en Dina Appeldoorn. Hoewel Appeldoorn in het archief met 62 werken is vertegenwoordigd, bestaan daarvan nauwelijks geluidsopnamen. De kennismaking met twee door Frijns gespeelde preludes was daarom des te interessanter.
Onder de prikkelende titel ‘Rock tegen de rollen: feminisme in de Nederlandse protestmuziek’ belichtte Laurens Ham, auteur van Op de vuist, het aandeel van vrouwelijke muzikanten in de protestmuziek van de jaren ’70 en ’80 en die van nu. Ham concludeerde dat hedendaagse musici als Sophie Straat duidelijk minder maatschappelijk geworteld zijn dan een protestgroep als Gerania destijds. Helen Metzelaar, biograaf van Henriette Bosmans, focuste op Bosmans’ weinig bekende periode na de tweede wereldoorlog, toen de pianiste en componiste nog slechts een enkele maal in de openbaarheid trad. Het fragment van de door haar geïnterviewde Hendrik Andriessen maakte indruk.
Tot slot volgde een geanimeerd panelgesprek over celliste en verzetstrijdster Frieda Belinfante als hoofdpersoon van een onlangs gelanceerde one woman musical. Onder leiding van Annelies Andries discussieerden makers Esther Lindenbergh (actrice), Frank Irving (componist) en Sietse Remmers (schrijver) met elkaar en met het publiek, onder meer over de dunne scheidslijn tussen historische feiten en artistieke vrijheid. Met dit makersgesprek, dat nieuwsgierig maakt naar de doorstart van de musical in samenwerking met De Nederlandse Opera, werd een alleszins afwisselende middag besloten.