In de nieuwe rubriek 'hoe gaat het met je onderzoek?' staat steeds een onderzoeker en onderzoeksproject centraal. Voor deze eerste editie gingen we in gesprek met Carine Alders over haar promotieonderzoek naar vervolgde componisten in Nederland. Wil je ook iets vertellen over je onderzoek, groot of klein? Mail dan naar nieuws@kvnm.nl. 

Wat is het doel van je onderzoek?

Ik wil in kaart brengen welke invloed de Tweede Wereldoorlog heeft gehad op het muziekleven in Nederland en kijk met name naar vervolgde componisten en hun netwerken. Ook hoop ik iets te kunnen zeggen over de redenen waarom deze componisten zo lang totaal over het hoofd gezien zijn, zowel op het podium als in de geschiedschrijving.

Welke methodes gebruik je?

Ik doe veel onderzoek in papieren archieven (Nederlands Muziek Instituut, Nationaal Archief, Koninklijke Bibliotheek en lokale archieven) maar ook veel online archiefonderzoek. Vooral in Coronatijd waren bibliothecarissen en archivarissen over de hele wereld graag bereid te helpen en de benodigde stukken te scannen. Delpher, het online krantenarchief van de KB, is een onvolprezen bron, maar ook in het buitenland komen steeds meer krantenarchieven online beschikbaar, zoals het Deutsche Zeitungsportal, Gallica (Franse kranten en tijdschriften) en ANNO (Austrian Newspapers Online). Verder gebruik ik Digital Humanities gereedschappen om de verkregen informatie in een database te ordenen en netwerken te visualiseren en analyseren. Ik heb inmiddels een database van ruim 1800 personen (componisten, musici, journalisten) die door bijna 1400 concerten, honderden brieven en organisaties aan elkaar verbonden zijn.

Welke producten gaat je onderzoek opleveren?

Aan het eind (hopelijk eind 2024) is er natuurlijk het Engelstalige proefschrift om het puzzelstukje over Nederland in te kunnen passen in het internationale beeld. Dan komt ook mijn database beschikbaar voor andere onderzoekers, maar dat is wat mij betreft pas het begin. Inmiddels heb ik meer dan 70 componisten op mijn lijst staan en die kunnen niet allemaal een plek krijgen in het proefschrift. Er zijn zoveel bijzondere verhalen te vertellen. Podcasts zijn bij uitstek geschikt om dat te doen, maar ik denk ook over losse artikelen, lezingen voor een breder publiek en een Nederlandstalig boek. De biografieën en werkenlijsten worden ook toegevoegd aan ForbiddenMusicRegained.org. Uiteindelijk is het natuurlijk het allermooist als de vergeten muziek weer uitgevoerd wordt. Ook daar wordt al hard aan gewerkt, natuurlijk in samenwerking met de Leo Smit Stichting.

Heb je al iets bijzonders ontdekt?

Nog regelmatig voeg ik nieuwe namen aan mijn lijst toe, zelfs bijna 80 jaar na afloop van de oorlog en na meer dan 25 jaar onderzoek van de Leo Smit Stichting. Om een paar namen te noemen waar ik nog nooit van had gehoord: Dolf Waterman, Joan Fresco, Isaac Snoek. Laatst werd Eleonore Pameijer, artistiek directeur van de Leo Smit Stichting, benaderd door een Britse musicoloog die de oorspronkelijke muziek bij de beroemde film van Dziga Vertov Man with a movie camera aan het reconstrueren is. Een van de gebruikte werken voor die film is de ouverture Rivalité van Isaac Snoek, de bladmuziek is teruggevonden in de Library of Congress.

Heb je nog specifieke wensen?

Ik zou graag een lijst aanleggen van muziekjournalisten in de eerste helft van de twintigste eeuw. Recensies werden vaak anoniem of met initialen gepubliceerd, maar uit andere bronnen kun je soms opmaken wie voor welke krant schreef. Als meer musicologen onderzoek doen naar deze periode kunnen we misschien onze informatie bij elkaar leggen en zo tot een lijst komen.

Links:

https://www.uva.nl/profiel/a/l/c.m.alders/c.m.alders.html

https://www.huizingainstituut.nl/people/carine-alders-ma/

https://www.forbiddenmusicregained.org

https://leosmitfoundation.org

fotobijschrift: het archief van cellist en componist Arie Schuijer (1881-1941) is onlangs uit privébezit overgedragen aan het NMI.