KVNM-najaarsbijeenkomst 2023

Datum en tijdstip: Zaterdag 7 oktober, 13.00 – 16.30 uur

Locatie: Muziekverdieping van de Centrale Bibliotheek in Den Haag (Spui 68) – route

In 2023 is het 110 jaar geleden dat in Nederland de positie van de vrouw in de samenleving onder de aandacht werd gebracht met Tentoonstelling de Vrouw 1813-1913. Door middel van concerten, werden ook de muzikale activiteiten van vrouwen belicht. In samenwerking met de Koninklijke Vereniging voor Nederlandse Muziekgeschiedenis en het Nederlands Muziek Instituut, organiseert de Centrale Bibliotheek een themamiddag rond vrouwen in het muziekleven van de Nederlanden. In vijf korte presentaties met enkele muzikale intermezzi, reizen we van het operalandschap in Brussel rond 1800, via het concertleven in Amsterdam een eeuw later, naar de protestmuziek uit de vorige eeuw. Zo geven we een platform aan vergeten verhalen over hoe vrouwen de sociale en compositorische uitdagingen in hun tijd te lijf gingen en hun stempel drukten op de muziek in de laatste 250 jaar.

>> U kunt zich aanmelden via dit formulier

Programma

13:00  inloop
 

13:15  inleiding 

13:20  welkom door Philomeen Lelieveldt (conservator Muziekcollecties, Nederlands Muziekinstituut)

13:40  sessie 1 (moderator: Eliane Fankhauser)

Christine Debing

Vrouwelijke operacomponisten en de Koninklijke Muntschouwburg (1775-1825): Geschiedenis, netwerken en receptie

Anne Frijns

Een duik in de Muziekschatten van Stichting Omroep Muziek: componistes uit het begin van de 20e eeuw

(presentatie met live gespeelde fragmenten)

14:40  pauze

15:00  sessie 2 (moderator: Annelies Andries)

Laurens Ham
Rock tegen de rollen: feminisme in de Nederlandse protestmuziek

Helen Metzelaar

Henriette Bosmans na de Tweede Wereldoorlog

Esther Lindenbergh, Frank Irving en Sietse Remmers

Makersgesprek: Frieda Belinfante - een one woman musical

16:00  pannelgesprek

16:30  einde

16:45  borrel in de stationshuiskamer

Abstracts en bio's

Christine Debing (KUL) – Vrouwelijke operacomponisten en de Koninklijke Muntschouwburg (1775-1825): Geschiedenis, netwerken en receptie

Aan het einde van de achttiende eeuw kwamen in Frankrijk en omstreken verschillende vrouwelijke operacomponisten aan het licht. Ze schreven muziek en tekst voor de opéra-comique, een genre met lichte instrumentatie waarin men afwisselt tussen aria’s en gesproken dialogen. Om ervoor te zorgen dat hun opera’s aanvaard werden, kozen de vrouwelijke componisten gevoelvolle en huiselijke onderwerpen die overeenkwamen met het vrouwelijkheidsideaal van die tijd. Vijf van hen slaagden er tussen 1775 en 1825 in om hun opera's in de Muntschouwburg te laten uitvoeren: Marie-Emmanuelle Bayon Louis (1745-1825), Caroline Wuiet (1768-1834), Joséphine-Rosalie-Pauline de Walckiers (1756-1836), Julie Candeille (1767-1834) en Sophie Gail (1775-1819). Hoe en waarom hun werken in Brussel terechtkwamen, blijft echter een raadsel, net zoals de manier waarop het publiek en critici de opera's onthaalden. Aan de hand van perspectieven uit genderstudies en operaonderzoek gaat mijn project daarom na op welke manier vrouwen, en de vijf bovenstaande operacomponistes specifiek, erin slaagden om een componistencarrière op te bouwen. Ook onderzoekt het de netwerken van de componistes en de receptie van hun werken in Brussel. Ten slotte wil ik inzicht geven in de geschiedenis en de netwerken van de Muntschouwburg. Dat beoog ik te doen aan de hand van literatuurstudies, enerzijds over vrouwen en muziek tijdens de achttiende en negentiende eeuw, en over de institutionele geschiedenis van de Munt anderzijds. Ook archief- en databankonderzoek zullen een duidelijk beeld geven inzake het succes van de vrouwelijke componisten in Brussel.

Christine Debing (2002) voltooide in 2023 haar masteropleiding in de musicologie aan de KU Leuven en start binnenkort met de opleiding educatieve master in de cultuurwetenschappen. Haar interesses liggen voornamelijk bij vrouwelijke componisten in de muziekgeschiedenis, en meer bepaald binnen het genre van de opera. In haar vrije tijd speelt ze klarinet en zingt ze bij een gospelkoor.

Helen Metzelaar - Henriette Bosmans na de Tweede Wereldoorlog

De pianiste en componiste Henriette Bosmans overleed in 1952, 56 jaar oud. Deze presentatie gaat over haar weinig bekende muzikale activiteiten in de laatste zeven jaar van haar leven, zoals de terugkeer naar uitgeverij Donemus, haar twee laatste artikelen over Willem Pijper, en de samenwerking met Noëmie Perugia. Haar vriendenkring en ook haar arts-specialist wisten dat zij terminaal ziek was, maar besloten haar hierover onwetend te laten.
 

Helen Metzelaar is fluitist en musicoloog. Na vele jaren als gastonderzoeker muziekwetenschap aan de Universiteit van Amsterdam, doet ze momenteel onderzoek voor een publicatie over de Devries dynastie, drie generaties vermaarde operazangers actief in Europa en Noord-Amerika van circa 1850 tot 1950. Ze is ook copromotor bij Geert van den Dungens proefschrift over Sem Dresden.

 

Anne Frijns (UU) - Een duik in de Muziekschatten van Stichting Omroep Muziek - componistes uit het begin van de 20e eeuw

In de kelder van het Hilversumse Muziekcentrum van de Omroep ligt een schat aan partituren, variërend van klassieke muziek tot televisietunes, inclusief een behoorlijke collectie werken van Nederlandse componistes. Specifiek zal deze presentatie ingaan op twee componistes: Dina Appeldoorn en Johanna Bordewijk-Roepman, waarbij enkele van hun pianowerken ten gehore gebracht zullen worden. Dina Appeldoorn (1884-1938) was pianiste en componiste in de leer bij Frits Koeberg en Johan Wagenaar. Zij componeerde vooral koorwerken, orkestwerken en stukken voor zang, maar zij kon ook goed schrijven voor de piano, wat blijkt uit haar Twee Préludes (1932). De eigenzinnige Johanna Bordewijk-Roepman (1892-1971), getrouwd met de bekende auteur Ferdinand Bordewijk, was als componiste autodidact. Ze kreeg vele compositieopdrachten en won een prijs voor een van haar composities. In de presentatie zal een deel van haar pianowerk Herfst uitgevoerd worden.

Anne Frijns (Maastricht, 1996) is klassiek pianiste. Zij begon haar conservatoriumopleiding in Maastricht waar zij les had van Joop Celis. Ze werkte in deze fase samen met veel musici in verschillende bezettingen, waaronder veel zangers. Als liedbegeleider won ze in 2017 de Vocallis Liedprijs. Ze vervolgde haar studie met een masteropleiding aan de Hogeschool van de Kunsten Utrecht, waar ze in 2021 afstudeerde bij Henry Kelder. Sindsdien speelt ze in meerdere kamermuziekensembles, waaronder een pianokwartet. Momenteel volgt ze de master Applied Musicology aan Universiteit Utrecht. Thema’s die haar aanspreken zijn o.a. muziek en gender, muziek en postkolonialisme, en filmmuziek. 

Laurens Ham (UU) - Rock tegen de rollen: feminisme in de Nederlandse protestmuziek

De geschiedenis van het feminisme in de Nederlandstalige muziek is sterk onder de radar gebleven. Het werk van pionier Cobi Schreijer heeft vandaag de dag nog een bescheiden reputatie, maar andere makers zijn vandaag de dag vrijwel vergeten: denk aan de Sirenes, Ineke Verdoner, Marijke Nekeman en de band Linda Luxaflex. Toch maakten deze muzikanten deel uit van een zeer levendig muzikaal circuit in de jaren 70 en 80. In deze lezing presenteer ik de muziek en uitgangspunten van deze groep tweedegeneratiefeministen, en sla ik de brug naar hedendaagse Nederlandstalige muziek die je als feministisch zou kunnen betitelen, waaronder van Sophie Straat, Eva van Manen en MEROL. Ik bespreek de verschillen tussen toen en nu, zowel muzikaal als ideologisch, en laat zien dat er een kans bestaat dat het hedendaagse feminisme er gemakkelijker in slaagt om mainstream te worden dan in de jaren 80 het geval was.

Laurens Ham (1985) is universitair docent moderne Nederlandse letterkunde aan de Universiteit Utrecht. Zijn onderzoek bespreekt onder meer de politiek-maatschappelijke aspecten van Nederlandstalige popmuziek. Hij publiceerde Op de vuist(2020), een geschiedenis van het Nederlandstalige protestliedje sinds 1966, en maakte met Feike Dietz een reeks over 40 jaar Kinderen voor Kinderen (2019-2020). Op dit moment bereidt hij een nieuwe monografie voor, over de verbeelding van seks en seksuele oriëntatie in de Nederlandstalige populaire muziek. 

Makersgesprek: Frieda Belinfante - een one woman musical

Deze zomer werd de Parade opgeluisterd met een ode aan één van de meest formidabele vrouwen uit de Amsterdamse geschiedenis: Frieda Belinfante. Het is het verhaal van de verzetsheld, cellist en queer vrouwenliefhebber die de eerste vrouw ooit was die haar eigen symfonieorkest dirigeerde. Een unieke voorstelling waarin verteld wordt hoe Frieda Belinfante haar jeugd in Amsterdam beleefde, haar ontluikende geaardheid ontdekte en hoe zij zich samen met het kunstenaarsverzet voorbereidde op de aanslag op het Amsterdamse bevolkingsregister. Na de oorlog vertrok Frieda gedesillusioneerd naar de Verenigde Staten waar zij uiteindelijk haar roeping vond als dirigent en de vrouw van haar leven ontmoette. We spreken met Esther Lindenbergh, die in de huid kruipt van deze fascinerende vrouw, componist Frank Irving en schrijver Sietse Remmers over het maakproces, de uitdagingen van een one woman musical, en waarom Belinfante’s levensverhaal vandaag inspireert. De voorstelling wordt bovendien doorontwikkeld in samenwerking met De Nationale Opera, voor een première op 4 mei 2024 tijdens Theater Na de Dam.