Het is alweer vijf jaar geleden dat de KVNM haar 150-jarig bestaan vierde. We keken niet alleen uitvoerig terug op onze rijke geschiedenis, maar maakten ook toekomstplannen. Voorzitter Désirée Staverman vertelt bij onze 155^ste verjaardag wat er in de afgelopen vijf jaar van die plannen is gerealiseerd.

Bij dat grote jubileum van de KVNM was er alle reden om uitvoerig stil te staan bij onze lange geschiedenis, tenslotte zijn we de oudste musicologische vakvereniging ter wereld. Er kwam een tentoonstelling (‘Van Sweelinck tot Diepenbrock’ samengesteld door Petra van Langen) en een documentaire ‘150 jaar KVNM – een zoektocht naar muzikale schatten uit het verleden’. Deze documentaire van Jochem van der Heide is overigens nog steeds te bekijken en dat is een aanrader voor nieuwkomers. Een TVNM-special belichtte de KVNM als uitgever en als musicologische vereniging en als jubileumboek verscheen Muziek in de Republiek van Rudolf Rasch. Ook werd een projectkoor van musicologen in het leven geroepen dat op de eigenlijke verjaardag van de vereniging, op 19 november 2018, in het Utrechtse Paushuize onder leiding van Dirkjan Horringa Psalmen van Sweelinck ten gehore bracht volgens de editie uit 1873 van de toenmalige VNM. Bij andere concerten was een keur aan repertoire van Nederlandse bodem (lees: uit de ‘Lage landen’) te horen, veelal afkomstig uit edities van de KVNM. Zo werd in samenwerking met het Festival Oude Muziek, Josquin des Prez (gezongen uit de New Josquin Edition) een van de thema’s van de festivaleditie van dat jaar en vond tegelijkertijd het internationale congres ‘Editing the Past’ plaats. Ondanks die hint naar het verleden, focusten de bijdragen vooral op hoe ‘oude muziek’ met eigentijdse middelen toegankelijk te maken.

Jonge musicologen

Het toenmalige KVNM-bestuur en de jubileumcommissie besefte goed dat zo’n jubileumviering het moment was om de Vereniging – kampend met een dalend ledental – meer zichtbaar en ook toekomstbestendig te maken. Tijdens een driedaags congres ‘Musicological Societies as Intermediaries between Society, Musical life and Academia’ werden niet alleen de internationale contacten versterkt, maar werd er op initiatief van studievereniging Hucbald ook gediscussieerd door vertegenwoordigers van musicologische studentenverenigingen. De hamvraag daarbij was: ‘hoe kunnen musicologische verenigingen als de KVNM jonge musicologen en studenten bereiken?’ Studenten en jonge onderzoekers verwoordden een grote behoefte aan meer diversiteit, zoals verbreding van de thematiek tijdens symposia en aandacht voor de maatschappelijke relevantie van het vak. Ook werd er gepleit voor samenwerking met andere (niet-academische) organisaties en het betrekken van de conservatoria en het praktische werkveld.

Sinds 2018 zijn er ontwikkelingen in gang gezet om aankomende en jonge musicologen en musici beter te betrekken bij KVNM-activiteiten. Zo heeft er sinds enkele jaren een student of jonge musicoloog (met als portefeuille studentenzaken) zitting in het bestuur en is de forumcommissie belast met het organiseren van evenementen flink uitgebreid. De samenwerking met de Royal Musical Association (RMA), die voortkwam uit de uitwisseling in Utrecht in 2018, heeft geleid tot het instellen van een ‘Postgraduate Symposium’ waarvan de eerste succesvolle editie een jaar later plaatsvond in Amsterdam. De editie 2024 vindt plaats in Cardiff. Elk jaar organiseert de Forumcommissie in september een ‘rentrée’ in de vorm van een minisymposium waarop onderzoekers lopend onderzoek presenteren.

Internationale samenwerking

Een voorstel van toenmalig bestuursvoorzitter Ulrike Hascher-Bürger voor de oprichting van een ‘Network European Musicological Societies’ (NEMS), kreeg direct bijval van de buitenlandse gasten in november 2018, de behoefte aan samenwerking en wederzijdse ondersteuning was groot. Petra van Langen, oud-secretaris van de KVNM, heeft in de vier jaar daarna als coördinator veel bijgedragen aan de vormgeving van dit netwerk dat in 2019 officieel werd opgericht tijdens een RMA-conferentie in Manchester. Hoewel de pandemie de plannen doorkruiste, hebben inmiddels NEMS-bijeenkomsten plaatsgevonden in Lyon en Helsinki waar ik zelf als voorzitter de KVNM kon vertegenwoordigen. Inmiddels is op de eigen website van het netwerk meer te lezen.

KVNM Online

Toen ook de activiteiten van de KVNM door de pandemie moesten worden aangepast, is er veel energie gestoken in het verbeteren van onze online zichtbaarheid via de (vernieuwde) website, de nieuwsbrief en de sociale media. Naast online vergaderingen bleken ook online bijeenkomsten mogelijkheden te bieden, zoals bleek toen een symposium in december 2020 over ‘Music and whiteness in the Netherlands’ ruim 65 deelnemers uit vele landen trok.

Josquin, Sweelinck en Diepenbrock

2021 was voor de KVNM vooral een ‘Josquin, Sweelinck en Diepenbrock-jaar’ waarin op verschillende manieren aandacht werd gegeven aan deze jubilerende componisten. In mei was er het online symposium ‘Welke verhalen vertellen we’, waarin onderzoekers reflecteerden over hun invalshoeken en verslag deden van hun biografisch onderzoek naar genoemde drie componisten. Nog op tijd voor het Festival Oude Muziek verscheen van de hand van Willem Elders de Josquin Anthology bij wijze van afronding van de New Josquin Edition. Vervolgens vond in oktober 2021 in Amsterdam het driedaagse Sweelinck Festival plaats met een symposium en vele concerten. Tijdens dat festival verzorgde een ‘KVNM vocaal ensemble’ (met zangers uit het Groot Omroep Koor) onder leiding van Dirkjan Horringa een concert met de drie herdachte componisten in één programma, geïnspireerd op een uitvoering van de ‘Madrigaal-Vereeniging’ van Sem Dresden uit 1925. Daarbij werd gebruik gemaakt van oude edities en stemgebruik van de vroege 20^e-eeuw, hetgeen werd toegelicht door Simon Groot en dirigent Horringa. Tenslotte verschenen er twee rijke themanummers van het TVNM gewijd aan Diepenbrock en Sweelinck.

Artistiek onderzoek

Ontwikkelingen zijn er ook op het gebied van de KVNM-prijzen. In het voorjaar van 2023 besloot het bestuur om naast de goedlopende ‘Hélène Nolthenius Prijs’ een prijs in het leven te roepen voor artistiek onderzoek, de ‘Belle van Zuylen Prijs.’ Doel van deze nieuwe prijs is het bevorderen van de interactie tussen muziekonderzoek en muziekuitvoering. Een in het najaar van 2019 gehouden bijeenkomst over artistiek onderzoek had al grote belangstelling getrokken en kreeg een vervolg in een in februari 2023 gehouden symposium over dezelfde thematiek in het Utrechtse conservatorium. Inmiddels is de eerste ronde van de ‘Belle van Zuylen Prijs’ gestart en hebben we ruim twintig scripties ontvangen van conservatoriumstudenten in Nederland en Vlaanderen. De winnaar wordt bekendgemaakt tijdens de algemene ledenvergadering van 25 mei 2024.

Uitgeverij

Met ingang van dit jaar verschijnt het TVNM bij ‘Amsterdam University Press’ waarmee een grotere zichtbaarheid van het tijdschrift wordt beoogd, te meer omdat AUP de online toegang tot de artikelen regelt. In de afgelopen jaren heeft Hans Steketee het bestuur geadviseerd over uitgeverijzaken in samenwerking met een uitgeverijcommissie. Een laatste wapenfeit is het verschijnen van de driedelige editie van The lute music published by Pierre Phalèse (editor Jan W.J. Burgers) waarvan luitist Fred Jacobs in oktober tijdens de Luitdagen van de jubilerende ‘Nederlandse Luit Vereniging’ het eerste exemplaar in ontvangst nam. KVNM zal op beperkte schaal als uitgever doorgaan en daarbij waar mogelijk samenwerking zoeken.